با توجه به فرارسیدن ایام محرم و عزاداری امام حسین علیه‌السلام و یارانش، آنچه تجلی و تبلور آن را در فضای جامعه مشاهده می‌کنیم، یکدستی و یکسان‌سازی فرهنگی در حوزه فرهنگ عمومی کشور است. برای بررسی هر آیین، مراسم و پدیده فرهنگی نیاز است تا عناصر تشکیل دهنده آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. طبیعتاً هر کدام از مراسم و آیین‌ها (چه مذهبی و چه غیرمذهبی) جزء سرمایه‌های فرهنگی کشور به شمار می‌روند.

بی‌شک عزاداری ایام محرم که پیشینه‌ای حدود 12 قرن در کشور ما دارد، جزء سرمایه‌های فرهنگی کشور محسوب می‌شود. عزاداری‌هایی که از زمان حکومت آل بویه به شکل فرهنگ عمومی در سرزمین ایران رواج یافت و جزء هنجارهای رسمی به‌شمار رفت تا زمان کنونی؛ این فرهنگ مذهبی توانست جزء جزء فرهنگ ایران را تحت تأثیر خود قرار دهد؛ از معماری‌ها و بناها گرفته تا نقاشی‌ها، تعزیه‌ها، اشعار، موسیقی‌ها و حوزه‌های مختلف فرهنگی کشور.

موضوعی که چالش مهم کلان شهرها در زمان کنونی است، مبحث “امنیت فرهنگی” می‌باشد. امنیت فرهنگی حفاظت و مراقبت از عناصر  تشکیل دهنده فرهنگی اعم از مادی و معنوی است. امنیت فرهنگی می‌خواهد به افراد، تشکل‌ها و ساختارهای یک جامعه این اطمینان را دهد تا نیازهای منحصر به فرد فرهنگی و تفاوت‌های فرهنگی‌شان مورد احترام است. امنیت فرهنگی می‌تواند در ابعاد مختلف در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی تأثیرگذار باشد. کلان شهرها در حوزه فرهنگ دچار معضلات مهمی هستند، از حاشیه‌نشینی گرفته تا تنوع فرهنگی و بحران فردگرایی (ترجیح دادن نیازهای شخصی به نیازهای جامعه). هر کدام از این عوامل می‌توانند به نوعی برای هویت ملی تهدید به‌شمار آیند. اما آن چیزی که می‌تواند از این عوامل و معضلات، فرصتی برای هویت ملی و حفظ ارزش‌های مشترک جمعی بسازد، مناسک، آیین‌ها و مراسم هستند.

محرم و مناسک مربوط به آن از لحاظ جغرافیایی فرهنگی، موضوعی فرامرزی به‌شمار می‌رود، گرچه برخی خصوصیات فرهنگی در نوع برگزاری این آیین متفاوت است، اما همه این عناصر فرهنگی ذیل فرهنگِ دینی به‌شمار می‌روند. یکی از مهمترین خصوصیت‌های مراسم محرم در کلان شهرها، ایجاد ارزش، هنجار و باورهای مشترک بین مردم با تنوع فرهنگی است که این امر باعث ایجاد همدلی و فهم مشترک در بین افراد می‌شود که می‌تواند به امنیت فرهنگی مردم کمک کند. با رجوع به برخی از آمار جرائم و بزه در این ایام که به طور معناداری کاهش می‌یابند، می‌توان به کارکرد این شعائر در جوامع پی‌برد. از طرفی تقویت همدلی و یکپارچگی فرهنگی تأثیر مهم و به‌سزایی در هویت ملی مردم خواهد داشت.

آنچه آیین و مراسم محرم را برجسته می‌کند، ایفای نقش همه بخش‌های فرهنگی در این ایام است. اثر نقاشان، موسیقی‌ها، تعزیه‌ها، تئاترها، فیلم‌ها، خوشنویسی‌ها، صنایع فرهنگی مربوط به فرهنگِ محرم و بسیاری از بخش‌های فرهنگیِ دیگر، همه نشان از تأثیر عمیق این فرهنگ در نقطه نقطه مختصات فرهنگی کشور ایران حکایت دارد. نه تنها بخش‌های فرهنگی، بلکه بخش‌های اقتصادی نیز در این ایام تکاپویِ خاصی را به خود می‌بینند. محرم، این فرهنگِ خاص، حتی در فرهنگِ سیاسی جریانات سیاسی نیز تأثیرگذار است، گفتمان و ادبیات شخصیت‌های سیاسی نیز در این ایام متناسب با آموزه‌ها و ارزش‌های مختص آن بیان می‌شوند.

اگر همه این تاثیرات عمیق را در کنار هم قرار دهیم، به نقش محرم و فرهنگِ مربوط به آن در امنیت فرهنگیِ کشور پی خواهیم برد و در بخش وسیع‌تر به تاثیرش در هویت ملی خواهیم رسید. لذا توجه ویژه به آیین‌ها و مراسم مذهبی در کشور جزء وظایف مدیران فرهنگی در سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی است، چراکه اگر با نگاه کارکردی هم به این مقوله توجه کنیم، می‌بایست در راهبردهای مدیریتی از این الگوها بهره برد.